De deeleconomie

De laatste jaren zijn er voor allerlei platforms gecreëerd die het mogelijk maken om gebruik te maken van producten zonder ze zelf te hoeven aanschaffen. Via een app kan er toegang worden verkregen tot kamers, auto’s, boormachines en nog veel meer. Een positieve ontwikkeling die het mogelijk maakt om een stuk efficiënter om te gaan met de producten. Ze liggen of staan veel minder vaak ongebruikt ergens op straat of in een kast. Deze ontwikkeling wordt geschaard onder de “deeleconomie”. Ondanks het feit dat ik het persoonlijk een erg goede ontwikkeling vind is de naam “deeleconomie” onjuist en verwarrend. Nagenoeg alle voorbeelden uit de deeleconomie zijn in feite huurconstructies. Er is een partij, een bedrijf of een particulier, die een product bezit en deze vervolgens voor een vergoeding door een ander laat gebruiken. Dat heet huren en als er geen vergoeding tegenover staat heet het lenen.

Delen herwaarderen

Waarom vind ik het zo belangrijk dat we de juiste termen gebruiken? Zelf ben ik actief in de mobiliteit branche en is “deelmobiliteit” een hot topic. Iedereen is voorstander en er zijn vele aanbieders. Voor de bewoners in de steden is er een scala aan mogelijkheden om gebruik te maken van voertuigen zonder ze zelf te bezitten. Nogmaals, dit vind ik een goede zaak. Wel moeten we er kritisch naar kijken. Niet alle beloftes komen uit en niet alle consequenties zijn positief.

Laten we de betekenis van “delen” eens onder de loep nemen. Iets wat je niet bezit, kun je ook niet delen. Eigenaarschap is onlosmakelijk verbonden met delen. In alle autodeel voorbeelden (op een paar hele kleine lokale initiatieven na) bepaalt de aanbieder alle condities voor de transacties: het type voertuig, de locatie en de prijs. Delen is echter iets wat je samen doet. Je bepaalt samen de condities waaronder je iets met elkaar deelt. Bij het delen van een auto zou je samen een voertuig uit moeten kiezen, de locatie moeten uitzoeken en de prijs moeten bepalen.

Aanbod gestuurd of vraag gestuurd

Om het onderscheid te maken tussen wat bekendstaat als deelauto’s en echte deelauto’s zal ik de term huurauto’s gebruiken. Een huurauto platform is aanbod gedreven. Er worden auto’s geplaatst en vervolgens wordt gekeken of mensen er gebruik van gaan maken. Of deze auto aan de vraag voldoet in termen van bereik, maat en prijs-kwaliteitverhouding is niet bekend. Als de auto vaak wordt gebruikt is de conclusie dat het aanbod goed is. Maar als je de gebruiker zou vragen of hij zelf voor die specifieke auto had gekozen voor zijn specifieke rit is het maar de vraag of het antwoord bevestigend is. Soms worden er in nieuwbouwprojecten bewoners betrokken bij het aanbod van huurauto’s. Maar de keuze vrijheid is zeer beperkt. Vaak zelfs maar 1 type auto.

Naast auto’s is ook geprobeerd fietsen en steps over de straten van de steden uit te strooien. Dit is in lang niet alle gevallen een positieve ontwikkeling gebleken. Door het expliciet toevoegen van opties in de openbare ruimte zullen mensen andere keuzes maken. Bijvoorbeeld met de step in plaats van lopen of OV. De vraag is of dat een positief effect heeft op de mensen die het gebruiken en op de omgeving.

Als je een groep mensen bij elkaar brengt om deelauto’s uit te kiezen komt er heel wat anders uit is mijn ervaring. Dan kiezen ze zelden voor de type auto’s die huurauto aanbieders in hun assortiment hebben. Ten eerste is er behoefte aan een meer divers aanbod met verschillende maten en verschillende aandrijvingen. Een analyse van de behoefte van een groep in een klein geografisch gebied zorgt ervoor dat er op maat deelvoertuigen kunnen worden uitgekozen. Door de groep zelf! Dat is delen. Mensen die willen autodelen hebben graag ook toegang tot kleinere elektrische voertuigen, zoals een Birò of een Carver. Deze zijn bij geen van de huurauto aanbieders beschikbaar. Voor mensen die graag droog op pad gaan maar geen behoefte hebben aan een grote lege auto is er geen enkele huur optie. Juist hier biedt delen een oplossing. Groepen mensen kunnen dan immers samen dit soort voertuigen aanschaffen of leasen en beschikbaar maken voor de hele groep.

Coöperaties

Omdat het woord delen synoniem is geworden voor huren vergeten we dat er ook manieren zijn om echt te delen. Dat bestaat toch immers al met de deeleconomie? Het is nog niet zo makkelijk om voertuigen te delen. Vandaar dat het ook nog nagenoeg niet gebeurt. Er zijn allerlei zaken die moeten worden geregeld: digitale sleutels, verzekeringen, verrekenen van de kosten en noem maar op. Het is dan dus heel verleidelijk om met huur platforms mee te doen, zeker als de hele wereld jou wijsmaakt dat je dan deelt.

Om te kunnen delen moet er een structuur zijn waarmee de groep mensen die willen delen zich als 1 entiteit kunnen presenteren aan de leveranciers van de te delen producten. Deze structuur bestaat en heet een “coöperatieve vereniging”, ook wel coöperatie. Om een coöperatie op te richten zijn er nog steeds een heleboel zaken die moeten worden geregeld. Dit werkt enorm drempelverhogend omdat de meeste mensen dit in hun vrije tijd moeten organiseren.

Ondersteuning van delen

Op dit moment krijgen huur aanbieders veel ruimte om te experimenteren. Op alle congressen over de toekomst van de stad zijn de huur aanbieders aanwezig. En dit is natuurlijk een hele goede zaak, want huren is een stuk efficiënter dan kopen. Veel partijen denken echter dat met het ondersteunen van concepten als “MaaS” (Mobility as a Service) ze delen ondersteunen. Maar dat is niet zo, ze ondersteunen huren. Om delen te ondersteunen moeten partijen worden gestimuleerd die coöperatieve structuren ontwikkelen zodat niet elke bewonersgroep het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. DEEL is zo’n organisatie voor het delen van voertuigen. Voor de gebruiker moet het net zo eenvoudig worden als huren en dat vraagt veel voorbereiding. Ik wil dan ook een oproep doen aan lokale overheden om coöperatief autodelen te stimuleren. Dit kan door een een groep bewoners die voornemens is een coöperatie te starten een startbudget te geven waarmee ze alle externe partijen die nodig zijn voor de oprichting kunnen betalen. “DEEL” (wijzijndeel.nl) kan alle benodigde experts benaderen en heeft alle benodigde documenten samengesteld, specifiek voor een coöperatie voor het delen van voertuigen.

De eerste resultaten

Coper Deelt!

De eerste coöperatie die is opgericht op basis van het “DEEL” concept is in 1 straat gestart en heeft daar 11 leden en heet “Coper deelt!”. Uit deze straat zijn straks 5 auto’s verdwenen van de leden die hun eigen auto weg doen. Er staan tientallen mensen in de wijk te springen om mee te doen met deze coöperatie.

Mobility Lab

DEEL heeft in april 2019 een pitchwedstrijd gewonnen voor het Mobility Lab. De eerste Launching custumor is de Verkeersonderneming waarmee DEEL de ambitie om in het totaal in 2019 20 coöperaties op te richten in de regio Rotterdam-Den Haag hoopt waar te maken.

2019 wordt een mooi jaar voor DEEL en deelmobiliteit! Ik hoop dan ook met veel van jullie in dialoog te gaan om het coöperatief delen van mobiliteit echt groot te maken.